Қазақстан Республикасының «Саяси партиялар туралы» Заңының 8-бабы судьяларға, әскери қызметшілерге, ОСК мүшелеріне және т.б. мемлекеттік қызметшілердің кейбір санаттарының саяси партияларда болуына тыйым салады. Мұндай тыйымдар басқа елдердің заңнамасында да белгіленген, бірақ мемлекеттік қызметшілердің партияларға мүше болу тәжірибесі қосымша зерттеуді қажет етеді.
Талдау барысында 15 елдің тәжірибесі зерттелді – Беларусь, Болгария, Германия, Грузия, Испания, Италия, Канада, Малайзия, Ресей, Сингапур, АҚШ, Түркия, Өзбекстан, Франция, Жапония.
Көптеген елдерде мемлекеттік қызметкерлерге саяси партиялардың мүшесі болуға рұқсат етіледі. Алайда, заңнамалық актілерде еңбек міндеттерін орындау кезінде шенеуніктерге саяси пікірлерді басшылыққа алуға немесе қызметтік жағдайын саяси партиялардың (Беларусь, Франция, Грузия, Ресей және т. б.) мүддесі үшін пайдалануға тыйым салынады деп белгіленген.
Канада мен Малайзияда департаменттердің, министрліктер мен агенттіктердің басқарушы құрамы сайлауда дауыс беруден басқа саяси қызметпен айналыса алмайды.
Жапонияның «Мемлекеттік қызмет туралы» Заңы мемлекеттік қызметшілердің саяси партияға мүшелігіне тікелей тыйым салмайды, бірақ сайлауда дауыс беруден басқа кез келген саяси белсенділікке тыйым салады.
Францияда, Германияда және Малайзияда мемлекеттік қызметшілерге партия мүшелігінен басқа жоғары басшылықтың рұқсатынан немесе комиссияның қорытындысынан кейін өкілді және заң шығарушы органдарға сайлауға түсуге заңды түрде рұқсат етіледі.
Түркия мен Болгарияда мемлекеттік қызметшілерге партия мүшелігіне тыйым салынды. Партияға мүше болғаны үшін түрік мемлекеттік қызметшілері жұмыстан шығарылғанға дейін тәртіптік жазаға тартылады. Болгарияның «Мемлекеттік қызмет туралы» Заңының 7-бабында «саяси партияларда басқарушы немесе бақылаушы орындағы адам мемлекеттік қызметші болып тағайындала алмайды» делінген.
Өзбекстан мемлекетінің басшысына партияға мүшелікке тыйым салынған, ол Өзбекстан Республикасының «Саяси партиялар туралы» Заңының 4-бабына сәйкес президенттік өкілеттіктерін орындау мерзіміне өзінің мүшелігін не саяси партияға қатысуын тоқтата тұруға немесе тоқтатуға міндетті.
Айта кету керек, Өзбекстанда Президент әкімшілігінің басшысы мен оның орынбасарларына, Президент кеңесшілері мен олардың орынбасарларына, Министрлер кабинетінің мүшелеріне, сондай-ақ облыстардың, аудандар мен қалалардың хокимдеріне саяси партияларда болуға тыйым салу мәселесі қарастырылуда, бірақ бүгінгі күні түпкілікті шешім қабылданған жоқ.
Сонымен қатар, саяси бейтараптық қағидатын басшылыққа ала отырып, жоғарыда аталған барлық елдерде заңдарда судьяларға, прокурорларға, әскери қызметшілерге, сондай-ақ дипломатиялық корпус өкілдеріне партияларға мүшелікке тыйым салу белгіленген.