2024 жылғы 30 маусым мен 7 шілде аралығында Францияда кезектен тыс парламенттік сайлаудың бірінші және екінші турлары өтті.
Бұл сайлау 2024 жылдың маусымында ел президенті Эммануэль Макронның Еуропарламент сайлауының нәтижелерінен соң Ұлттық жиналысты тарату туралы шешімінен кейін ұйымдастырылды. Нәтижесінде, «Ұлттық бірлестік» оңшыл партиясы басқарушы коалициядан озып, жеңіске жетті.
Бірінші тур
Алғашқы кезеңде «Ұлттық бірлестік» партиясы мен оның одақтастары 33%-дан астам дауыс жинап, 39 мандатқа ие болды. Бірінші турдың нәтижесінде жалпы 76 депутат сайланды.
Екінші турға:
• «Ұлттық бірлестік» және оның одақтастарының – 444 кандидаты,
• «Жаңа халық майданы» (солшыл коалиция) – 415 кандидаты,
• «Республика үшін бірге» (президенттік либералды коалиция) – 321 кандидаты,
• «Республикашылар» партиясы – 88 кандидаты қатысты.
Екінші тур
Парламенттік сайлаудың екінші кезеңінің қорытындысы бойынша:
• Бірінші орын – «Жаңа халық майданы» солшылдар коалициясы (NFP) – 182 депутаттық мандат алды.
• Екінші орын – «Бірге!» президенттік коалициясы – 168 орын.
• Үшінші орын – «Ұлттық бірлестік» оңшыл коалициясы – 143 мандат (оның ішінде партияның өзінде – 88 орын).
Барлығы Ұлттық жиналыста – 577 мандат бар. Қалған орындар басқа коалицияларға кірмейтін тәуелсіз депутаттар арасында бөлінді.
Сайлаудың ерекшеліктері
• Жастар және сайлау:
Жастардың көпшілігі солшыл күштерді қолдады, бірақ 18-24 жас аралығындағы сайлаушылардың айтарлықтай бөлігі «Ұлттық жиналысқа» дауыс берді. Егер 2022 жылы олардың үлесі 12% болса, 2024 жылы 20%-ға жетті.
Бұл үрдіс 28 жастағы партия жетекшісі Джордан Барделланың танымалдығымен түсіндіріледі. Ол TikTok желісінде белсенді, партияның «нәсілшіл» имиджін өзгертуге ықпал етті және Франция азаматтарының құқықтарын мигранттардан жоғары қоюды жақтады.
• Үйлестірілген шегініс стратегиясы:
Макронның «Республика үшін бірге» центристік блогы мен «Жаңа халық майданы» солшыл коалициясы бірінші турда үшінші орын алған үміткерлерді өз кандидатураларын алып тастауға және оңшыл қарсыластарын қолдауға шақырды. Олар екінші турға қатысудан бас тартқан 200-ге жуық үміткердің келісіміне қол жеткізді. Күшті оңшыл қарсыластардың айналасында дауыстарды шоғырландыру үшін аз танымал кандидаттардың кандидатураларын саналы түрде алып тастау «Ұлттық бірлестіктің» жеңілуіне ықпал етті.
• Гендерлік теңгерімсіздік:
Жаңа парламентте әйел депутаттардың үлесі 36% немесе 208 орын болды. 2022 жылы бұл көрсеткіш 215 мандат болған. Әйелдердің ең көп саны президенттік коалиция мен «Жаңа халық майданы» құрамында (41%) болды.
• Жасанды интеллектті қолдану
Кампания кезінде иммигранттарға қарсы месседждер, қауіпсіздік проблемалары, сөз бостандығы, әділет жүйесінің жетілмегендігі, ауыл шаруашылығын қолдаудың әлсіздігі туралы ЖИ (AI) технологияларын пайдалану арқылы жасалған суреттер кең таралды.
BFMTV телеарнасының мәліметінше, 2024 жылдың қаңтарынан бастап «Ұлттық бірлестіктің» кандидаттары ChatGPT сияқты жасанды интеллект құралдарын қолдануға арнайы үйретілді. Олар ЖИ көмегімен үгіт-насихат материалдарын жасап, пікірталасқа қажетті аргументтерді дайындаған.
Қорытынды
Президент Макронның мерзімінен бұрын сайлау өткізу шешімі, барлық тәуекелдерге қарамастан, тактикалық тұрғыдан сәтті болды. Оның басты нәтижесі – Марин Ле Пеннің партиясы үшін ең қолайлы сәтте жеңіске жетуіне жол бермеу.
Қазіргі жағдайда Макрон Премьер-министр лауазымын басқа саяси күштің өкіліне беруі мүмкін, бұл оның саяси ықпалын сақтауға көмектеседі.
«Ұлттық бірлестіктің» мандат саны күтілгеннен аз болғанына қарамастан, бұл сайлау оңшыл күштердің позицияларының күшеюін көрсетті. Сонымен қатар, бұл Еуропарламент сайлауындағы жетістікті ұлттық деңгейдегі сайлауда қайталаудың қиындығын және ұзақмерзімді стратегияның маңыздылығын дәлелдеді.
Сайлаудың негізгі жеңімпазы – «Жаңа халық майданы». Алайда, олардың алдында маңызды сұрақтар тұр:
• Жеңісті қалай іске асыру керек?
• Премьер-министр лауазымына кімді ұсыну керек?
• Тұрақты басқаруды қалай қамтамасыз ету қажет?
«Халық майданы» – солшыл популистер, традициялық социалистер және жасылдар коалициясы болғандықтан, біртұтас саясат қалыптастыру және келісілген шешімдер әзірлеу қиынға соғуы мүмкін.