«Socioexpertclub» Қоғамдық саясат институтының диалог алаңында «Қазақстан экономикасындағы банктердің рөлі»тақырыбында талқылау өтті. Спикер ретінде белгілі Қаржы талдаушысы Расул Рысмамбетов сөз сөйледі.
Қазақстанның алдында еркін және тиімді нарықтық экономиканы құру міндеті тұрғанын ескере отырып, экономикалық дамуға серпін беретін қаржы секторына маңызды рөл беріледі.
Расул Рысмамбетов атап өткендей, бүгінде банктер бизнесті негізінен мемлекеттік ақша операторы ретінде несиелендіруге дайын емес. Ол бизнесті мемлекеттік несиелендіру үлесі артып келе жатқанын атап өтті.
Бұл пікірмен «Esil University» доценті Талғат Бірмағамбетов келісіп, экономиканың өсу қарқыны бәсеңдеп бара жатқанын атап өтті. Ол сондай-ақ мемлекеттік қаражат есебінен жаңа өсу драйверлерін құруды ұсынды, өйткені банктер бизнеске «ұзақ ақша»беруге дайын емес.
Сараптамалық отырысқа қатысушылардың пікірінше, Ұлттық Банкке қаржылық реттеуші ретінде үлкен рөл беріледі. Сарапшылар негізгі функцияларынан басқа, қаржы реттеушісі экономиканың дамуына көбірек көңіл бөлуі керек деп санайды.
Мәселен, қоғамдық саясат институтының сарапшысы Қосман Қажкенов ҚР Ұлттық Банкінің басымдықтарын қайта қарауды ұсынды, өйткені Қазақстан бизнесті несиелендіру деңгейі бойынша дамыған елдерден артта қалды
1,5-2 рет, нәтижесінде экономикалық өсу баяулайды.
Ұлттық Банкке қатысты сынды «Yevniy Consulting Group» ЖШС басқарушы серіктесі Арман Евниев қолдады. Оның пікірінше, бизнесті несиелендіру үлесін арттыруға мүмкіндік беретін жобалық қаржыландыруды дамыту қажет. Алайда, ҚР Ұлттық банкінің ұстанымына байланысты бұл бағыт тиісті түрде дамымайды.
Бүгінде халық банктердің жоғары пайызына қатты алаңдайды, оларды төмендетуге шақырулар бар. Алайда, «Esil University» доценті Талғат Бірмағамбетов пайыздар аз бола алмайды деп есептейді, өйткені олар макроэкономикалық көрсеткіштер: экономиканың өсу қарқыны, инфляция деңгейі, базалық мөлшерлеме мөлшері, қаржы институттарының тәуекелдерін есепке алу негізінде қалыптасады.
Қаржы талдаушысы Расул Рысмамбетов халықтың банктерге деген сенімінің төмен деңгейін атап өтті. Оның пікірінше, бүгінгі таңда қазақстандықтардың шамамен 77% — «барлық ақшаны»жастықтың астында» сақтай отырып, банктерде жинақ жоқ. Сарапшы сенім – бұл банктерге жұмыс істеу керек нәрсе деп санайды.
Экономист экономан Қылбаев та осындай пікірде: «қазіргі уақытта Қазақстандағы коммерциялық банктер әрқашан жақсы беделге ие бола бермейді. Кейбір банктер таратылады, түрлендіріледі немесе басқа банктермен біріктіріледі. Сондықтан бос қаражаты барлардың бәрі оларды банктердегі депозиттерде сақтамайды. Олар оларды Жылжымайтын мүлікке салады, акцияларды сатып алады және т. б.
Талқылау барысында Қазақстандағы жоғары инфляция мәселесі де қозғалды, ол 20 жылдық рекордты жаңартты. Расул Рысмамбетовтың пікірінше, инфляцияның өсуіне әсер еткен бірнеше факторлар бар – бұл БЖЗҚ-ның тұрғын үй сатып алу үшін зейнетақы қаражатын алу, геосаяси факторлар, жеңілдікті автонесиелеу және т.б. «Үкімет пен Ұлттық банк инфляцияны тежеуі керек, әйтпесе халық пен бизнес үшін кредиттер арзандамайды, тиісінше инфляция төмендемейді», — дейді сарапшы.
Сонымен қатар, экономистлан Қылбаев Ұлттық Банкке инфляцияны ұстап қалу қиын болады деп есептейді: «қайта қаржыландыру мөлшерлемесінің ұлғаюы тиісті нәтиже бермейді. Себебі Үкімет әлеуметтік-экономикалық дамуды, яғни мемлекеттік сатып алуды ұлғайту арқылы әлеуметтік жобаларды іске асыру арқылы экономиканы ынталандыруды басты басымдық ретінде таңдады. Бұл бюджет тапшылығының артуына әкеледі, оны ақша шығару арқылы да жабуға болады. Бұл өз кезегінде экономикадағы ақша массасының өсуіне, сұраныстың өсуіне, демек, бағаның өсуіне әкеледі».
Іс-шара соңында Расул Рысмамбетов банктер үнемі өзгеріп отыратын жағдайларға бейімделе алатын, ал халық қаржылық сауаттылық пен этиканы арттыратын жағдайда, Қазақстанда банктердің болашағы зор екенін түйіндеді.