Көптеген елдердегі Инфляция 30-40 жыл ішінде өзінің ең жоғары деңгейін жаңартты (Түркия — 78,6%, Латвия — 19%, Ресей — 16,9%, Өзбекстан — 12,2%, Греция — 12%, Венгрия-11,7%, Испания — 10,2% (1985 жылғы сәуірден бергі рекорд), Ұлыбритания — 9,4% (1985 жылғы сәуірден бергі рекорд 1982 ж. ақпан), АҚШ-9,1% (1981 ж.аяғынан бастап рекорд), ГФР — 7,5%).
Бағаның айтарлықтай өсуі энергия тасымалдаушыларға (Түркия — 151,3%, Греция — 122%, Латвия — 90%, Ұлыбритания — 42,3%, АҚШ — 41,6%, Испания — 40,7%, ГФР — 35,7%) және азық — түлікке (Түркия — 93,9%, Греция-40%, Венгрия-20%, Ресей-19,5%, Латвия – 16,6%, Өзбекстан — 16,5%, ГФР — 14,8%, Испания — 12,9%, Ұлыбритания -12,7%, АҚШ — 10,4%).
Әлемде инфляцияға қарсы саясат шеңберінде Азық түлік пен отын бағасын тежеу мақсатында мынадай шаралар қолданылады:
I. бағаны реттеудің жанама механизмдері
-Қаржылық және баға тұрақтылығын қолдау үшін ақша-несие саясатын қатаңдату және базалық мөлшерлемелерді көтеру. Мәселен, АҚШ–та базалық мөлшерлеменің диапазоны жылдық 1,5-1,75% — ға (0,75 п.п.) дейін көтерілді, Ұлыбритания маусым айында негізгі мөлшерлемені 1,25% — ға (0,25 п. п.) дейін көтерді, Өзбекстан наурыз айында базалық мөлшерлемені 17% — ға (3 п. п.) дейін арттырды.
— Жеңілдікті салық салуды қолдану, ҚҚС ставкаларын төмендету. Испания электр энергиясына ҚҚС-ты 5% — ға дейін төмендетті (қуаты 10 кВт-тан аз қондырғылар үшін және бассейннің бағасы 45 еуродан (21,9 мың теңге) асқанға дейін, электр энергиясын өндіруге салынатын салықты тоқтата тұру және арнайы электр энергиясына салынатын салықты 0,5% — ға дейін төмендету. Ұлыбритания жанармай салығын 5 пенске (29,1 теңге), Германияның Федералды Үкіметі қазба отынына салықтар мен баждарды (бензин — 29,55 цент (138 теңге), дизель — бір литр отынға 14,04 цент (66 теңге) төмендетті.
— Кедендік баждар мен жеңілдіктер. Ресейде астық экспортына өзгермелі баж салығы енгізілді (17,5 млн.т. мөлшеріндегі тарифтік квота, одан асатын көлемде астық экспортына әкетілетін өнімнің кедендік құнының 50% — в, бірақ бір тонна үшін 100 еуродан (48,7 мың теңге) кем емес баж салынатын болады). Өзбекстанда кедендік жеңілдіктердің мерзімін ұзарту, ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеушілер үшін әкелінетін ауыл шаруашылығы шикізатына, жабдыққа, қосалқы бөлшектерге қатысты кедендік преференцияларды қолдану тапсырылды.
— Жеңілдетілген несиелеу. Өзбекстанда банктер кәсіпкерлерге шикізат сатып алуға және ауыл шаруашылығы тауар өндірушілерінің айналымын жылдық 7% мөлшерлемемен ТОЛЫҚТЫРУҒА қосымша 10 триллион сома (438,6 млрд.теңге) «револьверлік» кредит береді.
— Бюджеттен субсидиялау және субсидиялау. Ресейде ұн өндірушілер үшін бидай сатып алуға байланысты шығындардың бір бөлігін өтеуге субсидиялар қарастырылған. Өзбекстанда азық-түлік өнімдерін өндіру үшін 300 мың гектардан астам жер бөлініп, ақшалай қаражат бөлінеді (анықтама ретінде: тұқымдар мен көшеттерді сатып алу және жеткізу үшін – 300 млрд. сом (13,2 млрд. теңге), 135 мың га тыңайған жерлерді игеру үшін – 170 млрд. сом (7,5 млрд. теңге), суару желілерін жөндеу және қайта жаңарту, 3,5 мың сорғы орнату, сорғы құбырларын жөндеу және 281 ұңғыманы бұрғылау – 300 млрд. сум (13,2 млрд. теңге).
II.Баға процесіне мемлекеттің тікелей араласуы
— Бағалар мен тарифтерді белгілеу немесе төмендету. Өзбекстанда азық-түлік тауарларын тасымалдаушылар үшін теміржол тарифтері 50% — ға дейін төмендетілді.
— Бағаны тоқтату. Испания Бутан баллонының бағасын 19,55 Еуро (13,5 кг үшін 9,5 мың теңге) деңгейінде «қатырды». Ресейде өндірушілер мен бөлшек сауда желілері арасында қант пен күнбағыс майының бағасын уақытша тоқтату қолданылады (құны 1 кг. қант — көтерме саудагерлер үшін 36 рубльден (275 теңге) және бөлшек сатып алушылар үшін 46 рубльден (352 теңге) жоғары емес, 1 литр май-95 рубль (727 теңге) және 110 рубль (842 теңге) тиісінше). Венгрияда тұтыну тауарларының бағасы қатып қалды (қант, бидай ұны, күнбағыс майы, шошқа еті, тауықтың төс еті, сүт), және отын (бір литр отынға 5 цент субсидия).
— Белгілі бір уақыт кезеңіне бағаның ықтимал өсу шегін белгілеу. Ресей мен Өзбекстан айына бір рет шекті бөлшек сауда бағаларын белгілейді. Ресейде ірі сауда желілері көкөністерге, сүт өнімдеріне, қант пен нанға 5% үстеме бағаны белгілейді. Испанияда табиғи газға реттелетін тарифті көтеруге шектеу ұзартылады, 2022 жылдың желтоқсанына дейін тұрғын үйді жалға алу бағасын көтеруге 2% шектеу енгізіледі.
— Тұрақтандыру азық-түлік қорының функцияларын кеңейту. Тұрақтандыру қорларының өлшемі посткеңестік кеңістіктегі елдерге тән, Еуропа мен Америка елдері ұқсас құралдарды пайдаланбайды. Осылайша, Ресейде ауылшаруашылық өнімдерінің, шикізат пен азық-түліктің мемлекеттік резерві құрылды. Мемлекет нарықтағы төмен бағамен фермерлерден өнімді форвардтық сатып алуды жүзеге асырады, ал бағаның өсуімен олар тапшылық пен бағаның өсуін болдырмай, нарықты өнімдермен толтырады.
III. Халықтың осал топтарына атаулы әлеуметтік көмек. (Өзбекстан, Испания, Ұлыбритания, АҚШ, Германия, Греция, Латвия, Түркия)
Инфляцияның бақылаусыз өсуі, ең алдымен, адамдардың әлеуметтік осал санаттарына әсер етеді, бұл әлеуметтік шиеленістің өсуіне әкеледі. Осыған байланысты, кейбір мемлекеттер халықтың осы санатын қолдау бойынша бірқатар шаралар қабылдады.
Ұлыбританияда барлық әлеуметтік осал отбасыларға коммуналдық қызметтер үшін жеңілдіктер (400 фунт стерлинг (231,9 мың теңге), муниципалдық салыққа 150 фунт стерлинг (86,9 мың теңге) және жәрдемақы алатын отбасыларға төлемдер (650 Фунт стерлинг; зейнеткерлерге 300 фунт стерлинг (173,9 мың теңге) және 150 фунт стерлинг (86,9 мың теңге) — мүгедектігі бар адамдарға).
Испанияда жылына 14 000 еуродан (6,8 млн.теңге) кем табыс табатын немесе активтері 43 196 еуродан (21,1 млн. теңге) кем үй шаруашылықтары үшін 200 Еуроға (97,5 мың теңге) чек беріледі.
Түркия үкіметі тек мемлекеттік қызметкерлер мен мемлекеттік сектордағы зейнеткерлердің жалақысын 41,7% — ға арттырды.
Германияның жұмыссыз тұрғындары 200 еуро (98,2 мың теңге) мөлшерінде біржолғы жәрдемақы алады, ал ай сайынғы балалар жәрдемақысы 100 еуроға (49,1 мың теңге) ұлғайды. Сонымен қатар, кәсіподақтар бизнеспен қызметкерлерге айлық жалақы мөлшерінде біржолғы сыйақы төлеуге келісті.
Грецияның әлеуметтік қорғалмаған отбасылары электр энергиясы үшін шоттар бойынша ай сайын 180 Еуро (88,5 мың теңге) жеңілдік алады. Латвияда экономикалық әлсіз отбасылар электр энергиясы үшін айына 20 Еуроға (9,8 мың теңге) дейінгі шығыстарды өтеді.
АҚШ-та халыққа атаулы көмек кеңірек. Сонымен, аз қамтылған және табысы жоқ, табысы төмен жүкті әйелдер, бала емізетін әйелдер және бес жасқа дейінгі балалар үшін супермаркеттер желісінен (Walmart, Amazon, Whole Foods,Walmart, Amazon, Whole Foods) азық-түлік тауарларын сатып алу үшін EBT (Electronic Benefit Transfer) әлеуметтік картасы арқылы жәрдемақы беруді көздейтін жеңілдікті азық-түлік сатып алу бағдарламасы (snap) бар. ALDI және т. б.). Кем дегенде 60 жастағы зейнеткерлер үшін ауыл шаруашылығы департаментінің қосымша азық-түлікпен қамтамасыз ету бағдарламасы (CSFP), сондай-ақ фермерлерде, фермерлер базарларында немесе жол бойындағы жеміс-көкөніс дүкендерінде купондар арқылы тамақтану бағдарламасы бар.
Ресейде «Москвич картасы» әлеуметтік жобасы жүзеге асырылуда, ол Мәскеудің қоғамдық көліктерінде, қала маңындағы пойыздарда, метрода және Аэроэкспресс пойыздарында тегін (көп балалы отбасылардан шыққан балалар үшін, мүгедектер және т.б.) немесе жеңілдікпен (студенттер, Студенттер, резиденттер, аспиранттар үшін) жол жүру мүмкіндігін қамтамасыз етеді. Москвич картасы сонымен қатар бірқатар қалалық инфрақұрылым мекемелерінде пайдаланушының жеңілдік идентификаторы ретінде қолданыла алады (Мәскеудегі 90 мұражай мен көрме залдарына «музей — балалар» жобасы аясында тегін бару, мұз айдындарына, хайуанаттар бағына және т.б. бару үшін жеңілдікті билеттер).
Қазіргі уақытта ҚР Үкіметі инфляцияға қарсы ден қою шараларының кешенін қабылдады, ол жанар-жағармай бағасын белгілеуді, әлеуметтік тауарларға шекті бағаны белгілеуді, бағаны мемлекеттік бақылау шараларын, ауыл шаруашылығы өнімдері мен басқа да азық-түлік тауарларының негізгі түрлерін тұтыну/өндірудің болжамды теңгерімін құруды, форвардтық сатып алу бойынша қаржыландыруды ұлғайту жолымен тұрақтандыру қорын нығайтуды, сондай-ақ тарифтік емес реттеу шаралары (ІҚМ, күнбағыс майы, ақ қант және шикі қант және т.б. әкетуге тыйым салу).